نوشابه و فرآیند تولید نوشیدنی گازدار
تاریخچه نوشابه سازی
صنعت نوشابه سازي از ساليان گذشته در ايران وجود داشته است. اما در چند سال اخير مخصوصاً در دهه گذشته بسيار اين صنعت جذاب و خوشگوار رشد كرده و ميتوان آن را يك رقيب جدي براي رقباي طراز اول جهان نام برد.
مضرات و فواید
از مضرات و فواید نوشابه بارها شنیده اید . به نظر من مضرات اين ماده بيشتر از فايده هاي آن است. مخصوصاً براي افرادي كه استعداد چاقي دارند و همچنين افرادي كه مرض قند دارند نيز بسيار مضرر است. البته براي رفع تشنگي و ايجادكالري ماده بسيار خوبي است ولي در مقايسه با مضرات آن ميتوان مضرات را بيشترفايده هاي آن نام برد.
البته در چند سال اخير نوشابه هاي جديدي وارد بازار شدهاند كه نام آنها نوشابه هاي رژيمي است و براي افرادي كه استعدادهاي چاقي دارند و همچنين مرض قند دارند
ضرر كمتري دارد.
اگر صنعت نوشابه سازي با همين روند پيش برود ميتوان پيش بيني كرد كه در ساليان نزديك شاهد موفقيت هاي چشمگير و جهاني اين صنعت در كشور عزيز اسلامي خود شويم.
تشريح خط توليد نوشابه هاي شيشه اي
شستن شيشه ها
در مرحله اول شيشه ها وارد دستگاه انكستر مي شوند و بوسيله كف وصابون شسته مي شوند. سپس شيشه ها وارد دستگاه شستشو مي شوندكه هفت حوضچه دارد و هرشيشه هفت بار شسته مي شود و در آخر آب با فشار وارد شيشه مي شود و با وارونه كردن شيشه ها آب هاي داخل شيشه به بيرون شيشه رانده مي شوند. از مرحله اول تا مرحله بيرون آمدن شيشه از دستگاه حدود چهل دقيقه طول مي كشد.
قبل از اينكه شيشه وارد دستگاه فيلرشود از يك مرحله به نام آينه خواني اول مي گذرد كه دراين مرحله بوسيله نور و شيشه وآينه داخل شيشه ها ديده مي شوند تا جسم خارجي داخل شيشه ها نباشند.
تهيه شربت
بعد از اين مرحله شيشه ها وارد دستگاه فلوميكس مي شوند كه كار اين دستگاه تنظيم آب و عصاره داخل شيشه است كه اين عصاره توسط تكنسين هاي آزمايشگاه بدست مي آيد. هر يك واحد عصاره 4 واحد آب مصرف مي كند.
بررسي شيشه ها و پركردن آن ها
بعد از اين مرحله شيشه وارد مرحله چشم الكتريكي مي شود. كار اين مرحله اين است كه اگرداخل يك شيشه جسم خارجي باشد و از مرحله آينه خواني گذشته باشد اين اجسام راشناسايي مي كند.
دستگاه فيلر چندين سوپاپ دارد كه هر دوري كه ميزند به تعداد سوپاپ هايش، شيشه را پر كرده و تشتك آنها را بر روي آنها قرار مي دهند. البته بستگي به سرعت دور فيلتر دارد كه كم و زياد مي كنند كه اين تعداد بستگي به فروش كارخانه دارد.
حك نمودن تاريخ و كد
بعد از اين مرحله شيشه هايپر از دستگاه كد زن عبور مي كنند كه اين دستگاه بوسيله جوهر، تاريخ توليد و انقضا وساعت توليد و قيمت را بر روي تشتك ها درج مي كند.
بررسي نهايي شيشه ها
بعد از اين مرحله شيشه ها واردمرحله دو راهي آينه مي شوند كه در اين مرحله مانند مرحله آينه خواني از نور و شيشه وآينه براي پيدا كردن اجسام داخلي درون شيشه
استفاده مي كنند، فرق اين مرحله با مرحله آينه خواني اين است كه در مرحله آينه خواني شيشه ها خالي است و ضريب اشتباه بالا ولي در اين مرحله شيشه ها پر است و ضريب اشتباه تقريبا در حد صفر است. در كل، سه مرحله كنترل شيشه داريم.
جعبه گذاري و انبار
بعد از اين مرحله شيشه ها وارد دستگاه كيبستر مي شوند (جعبه پر كن) كه بوسيله فيگرها دهانه آنباز مي شود حدود 24 شيشه را بلند كرده و وارد جعبه مي كند. بعد از اين مرحله اين شيشه ها وارد انبار مي شوند كه بعد از آن به مصرف عموم برسند.
حال بد نيست با مهمترين جزء نوشابه يعني عصاره آن بيشتر آشنا شويم:
برخي از عصاره هاي متداول ايران عبارتند از: كولا، پرتقالي،لمون لايم، ورزشي،انبه و انواع دايوت هاي بدون قند
اجزاي تشكيل دهنده نوشابه
آب، شكر، موادنگهدارنده، گاز كربنيك، عصاره آب مصرفي بايد بر اساس استاندارد هاي ملي در اين زمينه تصفيه باشد و شرايط مورد نظر استاندارد بهره مند باشد.
شكر مصرفي، همان شكر معمولي است كه از داخل كشور تامين مي شود. نوشابه هاي رژيمي به جاي شكر از شيرين كننده هاي مصنوعي به نام آسپارتان استفاده مي شود كه شيرينی اين ماده مصنوعي حدود 200 برابر شكر است.
عصاره ، بنا به نوع آن از تركيبات متفاوتي استفاده مي شود
از رنگ هاي مجاز خوراكي استفاده مي شود مانند سانسويل نو-كالم هگزين پرتقالي صمغ عربي كولا شامل آنتي فوم (ضد كف)- كارامل (قند سوخته) كافئين
كولاب :اسيدفسفريك خوراكي ورزشي، لمونلايم، انبه، عصاره آنها از خارج از كشور خريداري شده و ديگر فرمولاسيون روي آنها انجام نمي شود.
مواد نگهدارنده از رشد كپك ها و مخمرها جلوگيري مي كند.
بنزوات سديم براي نگهداري در در نوشابه استفاده مي شود كه مقدار خيلي جزئي آن كه اداره استاندارد اجازه داده است استفاده مي شود.
گاز كربنيك مادهاي است كه در تركيب نوشابه استفاده مي شود. گازوئيل را مي سوزاند از گرماي آن براي گرم كردن آب و از دود آن كه حاوي گاز CO2 و مونواكسيدكربن است استفاده مي كنند. طي يكسري فرايندها آنرا تبديل به 9.99 Co2درصد تبديل مي كنند و در صنعت نوشابه سازي مصرف مي شود.
آزمايشات كنترل كيفي نوشابه
آزمايشاتي را روي نوشابه انجاممي شود عبارتند از: اندازه گيري pH ، اندازه گيري غلظت، اندازه گيري فشار يا مقدار گاز كربنيك، اندازهگيري بريكس يا غلظت يا مواد جامد حل شونده در آب، اندازه گيري چگالي نوشابه، اندازه گيري اسيديته نوشابه هر نيم ساعت يكباريك نمونه برداشته و اين آزمايشات را روي آن انجام مي دهند. تا پي ببرند كه آيا اين موادي كه به آن اضافه كرده اند خوب و موثر بوده و يا محصول آيا استاندارداست يا نه؟
نوشابه و سرطان
فايده هاي نوشابه اين است كه اين قند و شكري كه داخل نوشابه است ايجاد كالريمي كند و بقيه مواد شيميايي است و براي بدن ضرر دارد مثلاً بنزوات سديم سرطان زا است.
نحوه شستشوي بطري ها در دستگاه شستشو
به منظور داشتن ظرف هاي پاك تميز بطري ها را به مدت پنج دقيقه در يك محلول شستشو كه حاوي 1/8 تا 3درصد سود محرق در يك درجه حرارتي كه پائينتر از 130
فارنهايت نباشد قرار مي دهند. دربعضي موارد مشاهده شده بطري هايي كه بطور رضايت بخشي شسته شده اند دوباره با آبي كه براي آب كشيدن آنها بكار مي برند آلوده شده اند.
آزمايش نشان داده كه اين آب، آبكشي شامل مقادير زيادي از ميكرو اورگانيسم ها بوده است و لذا براي جلوگيري از آلودگي بطوريكه در كارخانه هاي نوشابه سازي ايران
خصوصاً كانادا در اين ملاحظه گرديد ابتدا بطريها را در مخزن شماره 1 با آب معمولي و آب گرم كه حاوي 3 درصد سود محرق مي باشدشست و شو مي دهند و بعد شيشه هارا بطور اتوماتيك وارد مخزن شماره 3 مي نمايند و با آبگرمي كه حاوي يك درصد سود محرق است مي شويند و براي بار چهارم بطري ها را وارد مخزن شماره 4 نموده و فقط با آب نيمگرم شستشو مي نمايند و بالاخره با فرچه هاي مخصوص به طور اتوماتيك داخل بطري ها را مي شويند و پس از چهار مرتبه با فشار 20 پوند شيشه ها رابا آب سرد آب مي كشتد و پس از اين مرحله براي شفاف نمودن شيشه ها از پودر ميركس (rex My (استفاده مي شود و در اين موقع شيشه ها آماده پر شدن مي باشد .
تهيه و تصفيه شربت ساده و اختلاط آن با آب و كشف مقدار قند موجود درمشروبات گازدار لوازم شربت و شربت سازي- به مراتب مقادير زياد فساد را در شربت وشربت
سازي مي توان ديد. حداقل در حدود 75-80 درد تمام فسادها مايه اي از شربت سرچشمه مي گيرند. نگهداري شربتهاي از راه سرد تهيه شده بخصوص شربته اي رقيق كار غلطي است بهطور كلي شربت هاي رقيق تر از 32 تا 30 درجه بومه را اصلاً نبايستي نگاهداري كرد زيرامايه ها بسرعت در چنين محلولي رشد خواهد كرد. شربت هاي
بسيار غليظ (42 تا 36 درجهبومه) به آساني تخمير نشده لذا اگر لازم باشد مي توان نگهداری كرد.
اگر شربت هاي سترون شده نگهداري مي شوند بايستي تمام ظروف و اسباب ها سترون شوند و بايد ديگ هاي ذخيره سرپوشيده و در مقابل آلودگي محافظت گردند.
ظرفهاي شربت اينظروف شامل مخلوط كردن و ظروف و تانك هاي تهيه و نگاهداري هستند و ممكن است از شيشه- فلزهاي مقاوم در برابر اسيدها يا سنگ ساخته بشوند ولي از آهن لعاب داده شده نبايستيانتخاب كرد. شربتها را به همين وجه نبايد در مقابل گرد و غبار قرار داد. ظروف بايستي با درهاي مناسبي پوشيده شوند. استعمال پارچه (غالبا در گذشته مشاهده شده) به عنوان پوشاننده عمل نادرستي است. سرپوشهاي پارچه اي هميشه داراي مقدار كافي رطوبت هستند و براي رشد مايه ها- باكتري ها و كپك ها كه طبيعتا روي آنها يافته مي شود مساعدند. در موقع برداشتن اين پارچه كثيف و آلوده خواه ناخواه بعضي از ميكرو اورگانيسم ها داخل شربت افتاده و رشد مي كند.
دستگاه مخلوط كننده شربت
شربت ها بايستي با بهم زنهاي مكانيكي مخلوط شوند و ميتوان نيز از همزن (در موقعي كه بهم زن شيردار و يك پوشش محكمي براي دستگاه انتخاب شده باشداستفاده كرد. پاروهاي دستي فلزي يا چوبي احتياج به برداشتن پوشش تانك هاي مخلوط كننده دارد و مسلما آلوده شده و مناسب نيستند. نه تنها چنين پاروهائي در هنگاميكه آويزان يا به ديوار تكيه داده شده اند گرد و غبار و آلودگي هاي ديگر را جمع مي كنند بلكه احتياج به تكيه دادن شخص مخلوط كننده در هنگام مخلوط كردن به تانك دارد.
يك علت ديگري كه موجب آلودگي شربت مي شود گرد و غبار يا كثافات ديگر از لباس شخص مخلوط كن بيرون افتاده سرخورده و وارد تانك شربت خنك شده مي شوند.
ناقلين شربت- براي انتقال شربت (چه ساده و چه چاشني دار) به مخازن يا پر كننده ها هميشه از لوله بايد استفاده كرد. استعمال دلو- ملاقه= چمچه- كوزه يا بعضي دستگاههاي رو باز ديگربراي شربت يك عمل مخاطره آميز است. شربت هائي كه بدين ترتيب منتقل مي شوند نه تنها موقع انتقال در معرض آلودگي و غبار قرار مي گيرند بلكه باقيمانده هاي شربت بخصوص باپاك كردن نامناسب ته ظرف رقيق شده و در نتيجه دستمال كردن بعدي شربت آلوده شده و يك محل خوبي براي توليد مثل مايه ها خواهد بود. چنين دستگاه هائي ممكن است علتي براي تشكيل فساد باشند. كارخانه دار كوچك اغلب خيال مي كند كه استطاعت خريدن لوله يا پمپرا ندارد اما مي تواند از كيفيت جاري شدن در نتيجه وزن را مورد استفاده قرار دهد . قيمت لوله هاگران نيست. سازنده كوچك به علت كوچك بودن لوازم شربت سازيش مي تواندخمره هاي مخلوط كننده را بلند كرده تا تمام محتويات خمرهاي كه داري چاشني هستند به طرف پر كننده جريان پيدا كند.
صافي ها وپارچه هاي شربت انتخاب صافي هاي كيسه اي شكل (از بالاي دانه خمره آويزان ميكنند)براي صاف كردن شربت موجب همان خطرات لاينفك در ظرف هاي رو باز در موقع انتقال شربت هااست. صافي هاي مكانيكي اگر خوب و محافظت شده باشند مناسب ترين و سريعترين وسائل عاري از خطر آلودگي هستند.
تهيه وتصفيه شربت ساده- شكر و آب گرم را وارد تانكرهاي در بسته فولادي مي نمايند. در اين تانكرها يك همزن الكتريكي وجود دارد كه دائماً آب گرم را با شكر مخلوط نمود.
آنرابه شربت تبديل مي نمايد. شربتي كه به اين طريق تهيه مي شود چون كثيف و اغلب داراي مواد خارجي از قبيل الياف گوني و غيره مي باشد. بناچار از فيلتر پرس مي گذرانند تاكاملا تصفيه و زلال شود و سپس شربت را وارد يك تانكر دو جداره مي نمايند. در بين دوجدار تانكر جريان آب گرم برقرار است و شربت در اين تانكر 160 درجه فارنهايت حرارتمي بيند و بعد شربت داغ را با رد دستگاه مخصوصي كه بوسيله آب سرد خنك نگاه داشته شده وارد مي كنند و شربت يكدفعه سرد مي شود و بدين ترتيب و حقيقت يك عمل پاستوريزاسيون براي سترون كردن شربت به عمل مي آيد. شربت پاستوريزه شده را وارد تانكرهاي مخصوص نمودو در سردخانه اي كه به وسيله كولرهاي قوي سرد نگاهداشته شده نگاهداري مي كنند غلظت متوسط قندي كه در موارد مختلف موجود است در جدول زير نشان داده شده ارقام بدست آمده بر اثر امتحاناتي است كه در روي 2200 نمونه درآزمايشگاه آ.ب.ث.ب به عمل آمدهاست.
طرز تهيه گازكربنيك و حجم آن در مشروبات گازدار
طرز تهيه گاز كربنيك دركارخانه هاي نوشابه سازي غير الكلي گازدار ايران به تبعيت از دستور كلي موسسات نوشابه سازي غير الكلي گازدار امريكا گازكربنيك را از سوزاندن گازوئيل بدست مي آورند. به اين ترتيب كه در اثر سوختن گازوئيل گازهائي از قبيل اكسيد دو كربن- انيدريد كربنيك- انيدريد سولفور- گاز ازت- و مقدار كمي گاز اكسيژن به دست مي ايد وچون از بين گازهاي بالا انيدريد كربنيك مورد توجه كارخانه مي باشد از اين رو گازهاي بالا را به وسيله جريان آب سرد خنك كرده و انيدريد كربنيك موجود را با استفاده ازيك محلول قليائي به نام «مونواتانول آمين 1 » جذب مي نمايند و بعدگازها را با آب مي شويند تا اگر ذرات كربن در آن وجود داشته باشد بوسيله شستشو ازبين برود.
در اين موقع براي جدا كردن انيدريد كربنيك از محلول قليائي بالا حرارت غير مستقيم مي دهند و در نتيجه انيدريدكربنيك جدا مي شود. اين نكته نيز قابل ذكر استكه محلول قليائي مونواتانول آمين تنها انيدريدكربنيك را جذب نمي نمايند بلكه مقداري هم گاز انيدريد سولفور را جذب مي نمايد و براي تصفيه گاز انيدريد كربنيك و خلوص آن گازهاي متصاعد شده از مونواتانول آمين را كه شامل انيدريد كربنيك و انيدريد سولفورمي باشد از محلول پرمنگنات عبور مي دهند و در نتيجه گاز انيدريد سولفور مجذوب پرمنگنات شده و اكسيده مي گردد و در نتيجه انيدريد كربنيك به طور خالص بدست مي آيد. انيدريد كربنيك حاصل را تحت فشار و برودت آب سرد قرار مي دهند تا به مايع سپس به برف كربنيك 2 تبديل شود. برف كربنيك حاصل را تحت فشار در داخل كپسول هاي 20 تا 22 كيلوئي ذخيره مي نمايدو موقع مصرف با باز نمودن شير اين كپسول ها چون فشار از بين مي رود برف كربنيك به صورت گاز خارج مي شود. در جدول زير حجم گازي كه در مشروبات گازدار موجود است نشانمي دهد اين ارقام نتيجه تجزيه 2700 نمونه از مشروبات گازدار است كه در آزمايشگاه «آ . ب . ث . ب» بررسي شده.
حجم گاز موجود در مشروبات گازدار
مواد خوش طعم كننده نوشابه هاي غير الكلي (چاشني ها)
براي بامزه كردن نوشابه هاي غير الكلي از عصاره هاي گياهي استفاده مي شود و هميشه سعي مي گردداز چاشني هائي كه بيشتر مورد پسند همگان استفاده شود.
انواع چاشني هاي، منشأ اصلي محصولات چاشني دار از عصاره هاي چاشني دارد تأمين مي شود. اينچاشني ها را با استخراج به طريقه پرتولاسيون و استفاده از الكل از ميوه ها بدست مي آورند و روش فوق روش بسيار خوبي است.
حضور الكل در چاشني ها فقط براي محلول نگاه داشتن اسانس ها است و اين محلول حاوي %20 ماده مؤثرمي باشد و همچنين الكل به عنوان محافظ (اسانس) چاشني ها مصرف شده است و علت استفاده از الكل براي اين است كه تعداد زيادي از اسان ها در آب حل نمي شوند ولي در الكل حل مي شوند.
اسانس ها رابا الكل و آب مخلوط و خوب هم مي زنند تا الكل قسمت هاي قابل حل آنرا جدا نمايد و پس از مدتي آرامش مي گذارند تا قسمت هاي نامحلول در سطح محلول بايستد و بعداً آنراسيفونه مي كنند. بهترين مثال ليمو و پرتقال است و حداكثر غلظت اين اسانسها 1/2 تا 2 اونس در هر گالن از شربت است. چون مواد چربي درآب غير محلول است و الكل را هم به عللي نمي توان مصرف نمود از اين رو نمي توان محلول شفافي بدست آوردند لذا مواد تركيب شدهرا از راه امولسيون تهيه مي كنند و سازنده ميتواند چاشني هارا بوسيله آب و يك صمغ به صورت امولسيون درآورد و سعي شود كه اين امولسيون به صورت يكنواخت باشد. صمغ ذرات چاشني را پراكنده نمود و مانع ته نشين شدن آن مي شود و اين حالت را سوسيانسيون موادچرب درآب مي گويند.
سرماي زياد سبب جدا شدن امولسيون مي شود و مي گويند امولسيون شكسته شده است و براي مثال پرتقالي تيره، لمون و غيره را مي توان ذكر كرد و معمولاً قدرت امولسيون ها 2 اونس يا كمتر در هرگالن از شربت است.
دانلود رایگان طرح توجیهی نوشابه (کلیک کنید)
اگر نیاز به تامین ماشین آلات دست دوم خط تولید نوشابه و نوشیدنی های گازدار را دارید همین جا کلیک کنید
